Baranek wielkanocny – tradycyjne formy i foremki

Jednym z najważniejszych symboli Wielkanocy, Chrystusa zmartwychwstałego, a także elementem dekoracji świątecznych jest baranek wielkanocny. Symbol ten na stołach chrześcijan pojawił się dopiero w XIV  w., za sprawą papieża Urbana V, natomiast w XVII w. upowszechnił się on na tyle, że opisywano iż niemal wszyscy mają baranka na stołach wielkanocnych.

Najbardziej znane i bliskie są nam baranki wykonane z masła, ciasta jajecznego, cukru, piernika czy wypiekane w formie do ciasta. Na królewskich i magnackich stołach ustawiano też baranki jako ozdobę odlewane ze srebra, złota lub wykonane z porcelany. Rzemieślnicy wiejscy wykonywali formy drewniane, których zdobnicze wnętrze nadawało kształt barankowi z masła. Ale nie tylko baranki z masła królowały - na półmisach stawiano też prawdziwe jagnię pieczone w całości.

Dziedzictwo kulinarne jest nieodłącznie związane z kulturą materialną wsi. Wielkanoc to czas przygotowań potraw świątecznych -bez odpowiednich naczyń i narzędzi domowych święta nie mogłaby się udać. Stanowiły one ważne wyposażenie chałupy wiejskiej, czy dworu. Formy do wyrobu baranka z masła, w latach 60. XX w. w Wielkopolsce, powszechnie nazywano „kwaterkiami”, „maśliczkami” lub „klepkami”. Były one także miarą ilości:„maśliczka” - ćwiartka odpowiadała ½ kg masła, a „maśliczka” - półćwiartka odpowiadała ¼ kg masła. Do dziś wielu z nas wykorzystuje drewniane formy przygotowując baranka wielkanocnego. Najczęściej są one czworokątne, ale zdarzają się starsze – okrągłe. Foremka składa się z dwóch części. Zewnętrzna jest gładka. Wewnętrzna jest efektem snycerskiej pracy, gdzie zdobienie nadaje kształt baranka. Sekretem powstania baranka z masła są dwa drewniane kołki, umieszczone wewnątrz drewnianej formy, po przekątnej. To właśnie te dwa kołeczki łączą ugniatane łopatką masło w formie. Bardzo ważnym szczegółem, którego nie powinno się pominąć, podczas przygotowania baranka z masła jest to, aby foremkę przed użyciem opłukać albo nawet zamoczyć w zimnej wodzie. Natomiast po użyciu należy ją wyparzyć, po czym ponownie opłukać w zimnej wodzie.

Przygotował: Instytut Skrzynki